GİRİŞ;
İhale suretiyle iş üstlenen işverenlerce işyeri açılış ve
kapanışlarında SGK mevzuatı ve iş
yasası açısından uygulamada bazı tereddütlerin yaşandığı
bilinmektedir. Özellikle konsorsiyum ve iş ortaklığı şeklindeki işlerde yaşanan
bu tereddütler ile ilgili olarak işverenlerin mağdur olmamaları amacıyla
aşağıda bu hususlara yer verilmiştir.
I- Tanımlar:
· Konsorsiyum:
İki veya daha fazla işletmenin ortak bir amacı gerçekleştirmek için
gerekli olan finansman konusunda geçici olarak yaptıkları
işbirliği olup, şirketlerin hukuki bağımsızlıklarını etkilemeyen birleşme
yöntemidir. Bu nitelikteki ortaklıkları oluşturan her bir üye firmanın hak ve
sorumlulukları ayrıdır.
· İş
ortaklığı: Birden fazla işletmenin genellikle belli bir iş için birbirini
tamamlayıcı
aktivite ve edimlerle yükümlü ve işin sonucundan müteselsil
olarak sorumlu bulunmak üzere kar gayesi ile gerçekleştirdikleri ortak
girişimdir.
II- SGK UYGULAMASINDA;
· işyeri
tescili:
Bilindiği gibi, hizmet akdi ile bir veya birden fazla
işveren tarafından çalıştırılanlar Kanunun 4 üncü maddesi birinci fıkrasının
(a) bendine göre çalışmaya başladıkları tarihten itibaren (eski SSK’ya tabi)
sigortalı sayılmakta, ayrıca üstlenilen her bir ihale konusu iş için Sosyal
Güvenlik Kurumunun ilgili biriminde birer işyeri tescil edilmektedir.
Sosyal güvenlik mevzuatına göre, konsorsiyum şeklinde
üstlenilen işin tamamı için tek dosya değil, ana işin bölümlerini idareye
üstlenen her bir firma adına verilecek “İşyeri bildirgeleri” ne istinaden ayrı
ayrı işyeri dosyası açtırılmalıdır. Ancak buradaki temel koşul, konsorsiyumu
oluşturan üye firmalara ayrı ayrı istihkak ödenmesi ve bu üye firmaların
ihaleyi yapan idareye (ihale makamına)
ayrı ayrı teminat vermeleridir. Başka bir anlatımla, üye firmalara
istihkakların ayrı ayrı ödenmemesi veya bu firmaların idareye tek teminat
vermeleri durumunda, işin tamamı için tek işyeri dosyası açılması
gerekmektedir. Bunun nedeni, asgari işçilik uygulamasının yapılabilir olmasını
sağlamaktır.
İş ortaklıklarında ise durum farklıdır. Nitekim buyöntemle
üstlenilen işlerin tümü için, ortakların idareye karşı işin sonucundan
müteselsil olarak sorumlu olmaları nedeniyle ortaklığı oluşturan firmalar adına
ayrı ayrı değil, tek işyeri dosyası açılması gerekmektedir. Durum böyle olunca
da, iş ortaklığı adına adi ortaklık şeklinde değerlendirildiği için tek bir
ticari defter tasdiki yapılarak işlemlerin bu defterde muhasebeleştirilmesi
icap etmektedir.
Öte yandan, üstlenilen işler için dosya tescil ettirilirken,
işyeri bildirgelerindeki “sigortalı çalıştırılmaya başlanılan tarih” kısmına
(bu tarih işyerinin kanun kapsamına alındığı tarihtir) yazılacak tarih ile
idarenin SGK’ya bildirdiği işe başlanılan tarihin aynı olması önem
taşımaktadır. Zira bu tarihlerin uyumlu olmaması halinde, SGK tarafından iş
bitiminde gereksiz bazı işlemlere başvurulmakta, bu durum ise işlemlerin gecikmesinden
kaynaklanan bir takım mağduriyetlere neden olabilmektedir.
Bu hususlar, Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 27 nci
maddesinde de açıklanmıştır.
Sonuç olarak, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu veya
yap-işlet-devret modeli ile konsorsiyum şeklinde iş üstlenilmesi durumunda,
istihkakların konsorsiyumun diğer üyelerinden ayrı olarak (müstakil) alınması
ve idareye ayrı teminat verilmiş olması kaydıyla Şirket adına ayrı dosya
açtırılarak SGK işlemlerinin açtırılacak bu dosyadan yürütmesi gerekmektedir.
·
Sigortalıların tescili ve işten ayrılışlarının bildirimi:
5510 sayılı SGK Kanunu ve Sosyal Sigorta İşlemleri
Yönetmeliği hükümleri uyarınca inşaat
işyerlerinde hizmet akdiyle işe başlatılacak sigortalılar için
düzenlenmesi gereken “Sigortalı işe giriş bildirgeleri” nin Kuruma en geç
sigortalıların çalışmaya başlatıldığı gün e-sigorta yoluyla gönderilmesi
gerekmektedir.
Söz konusu sigortalılar, iş akitlerinin sona erdiği tarihten
itibaren de işverenleri tarafından on gün içinde yine e-sigorta yoluyla Kuruma
bildirilmelidir.
Bu yükümlülükler alt işverenler için de geçerlidir.
· İşyerlerinin
tescili için SGK’ya verilmesi gereken belgeler:
Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 29 uncu maddesine
göre,
Tüzel kişi durumunda bulunan şirketlerin ihale konusu iş
üstlenmeleri durumunda, işyeri bildirgesi ekinde;
a) Şirketi
temsile yetkili kişilerin imza sirkülerini,
b) Ticaret sicil
gazetesini,
c) İşin
sözleşmesi veya işin üstlenildiğini gösterir idarenin yazısını,
d) Varsa yapı
ruhsatının fotokopisini,
e) İşverenden iş
alan alt işverenlerin, işe başlamadan önce, işyeri bildirgesi hariç, asıl
işverenle yapmış olduğu sözleşmenin bir örneğini,
SGK’ya vermeleri gerekmektedir.
Söz konusu belgelerin verilmesini müteakip, SGK tarafından
her işyeri dosyası için işverene ve alt işverenlerin her birine ayrı ayrı şifre
ve kullanıcı kodu verilecektir.
· Asgari
işçilik uygulaması:
Konsorsiyum şeklinde üstlenilen işlerde konsorsiyumu
oluşturan her bir firma adına
ayrı işyeri dosyası açılacağı için asgari işçilik
uygulamasının da bu dosyalardan yapılması gerekmektedir.
Örneğin, ihale suretiyle yapımı üç firma tarafından
konsorsiyum şeklinde üstlenilen otoyol
inşaatının bir bölümü olan yol inşaatının (A) şirketince, demir korkuluk
imalatı ve montajının ise (B) firmasınca yapılması halinde, (A) Şirketi adına
müstakil işyeri dosyası açılması, Şirkete ödenecek istihkak tutarına, yol
inşaatı için belirlenmiş olan asgari işçilik oranının % 25 eksiği uygulanarak
SGK’ya bildirilmiş olması gereken işçilik (Prime esas kazanç) miktarının
hesaplanması, neticede yeterli oranda işçilik bildirimi yapılmış ise, tüm işin
(otoyol inşaatının tamamının) kesin kabulünün ya da geçici kabulünün noksansız
yapılması beklenilmeksizin, (A) Şirketine ilişiksizlik belgesi
verilebilecektir. Başka bir anlatımla, (B) firmasının SGK’ya borcu olsa bile
(A) Şirketi söz konusu borçtan dolayı SGK’ya karşı sorumlu olmayacaktır.
· İşin Kısa
vadeli sigorta kolu prim oranının tespiti:
Konsorsiyum şeklinde üstlenilen işlerin firma bazında ayrı
ayrı tescili gerektiğine göre, tüm işin Kısa vadeli sigorta kolu prim oranının
belirlenmesi yerine, bu oran, her bir firmanın yaptığı işin niteliğine göre
belirlenecektir.
· İşyeri dosyalarının işlemden
kaldırılması;
Her ihale konusu iş ile ilgili işyeri dosyası, SGK mevzuatı
yönünden işlemlerin tamamlanmasını müteakip işlemden kaldırılmaktadır. Ancak
uygulamada yaşanan bazı sorunlar nedeniyle iş bittikten sonra uzunca bir zaman
geçmesine karşın dosya tasfiyesi (kapanışı) işlemleri sonuşlandırılamamakta, bu
yüzden de teminat iadeleri zamanında yapılamadığından işverenler mağdur
olmaktadırlar.
Bu sorunlar genellikle;
1- SGK
birimlerinde yaşanan kalifiye personel sayısının yetersizliğinden,
2- İhale
makamlarının SGK’ ya göndermesi gereken bildirimlerin gecikmesinden,
3-
Kurumlar arasındaki eksik veya yanlış bilgi akışından,
4- Asgari
işçilik uygulamasının kompetan elemanlarca ve mevzuata uygun şekilde
gerçekleştirilememesinden,
5- İşin
başlangıç ve bitiş tarihleri konusundaki farklılıklardan,
6- Alt
işverenlerce yürütülmesi gereken işlemlerin zamanında ve doğru olarak takip
edilmemesinden,
Kaynaklanmaktadır.
İhale konusu işler ile ilgili olarak işin bitiminde;
1- İşi üstlenen
işverence öncelikle idare ile temasa geçilerek işin bitiş tarihi
konusunda mutabakat
sağlanmalı, daha sonra da ihaleli işin noksansız kabulü yapılmış ise bu
tarihin, noksansız kabul yapılmamış ise bu defa kesin kabul tarihi itibariyle
işin bitirildiği SGK’ya dilekçe ile bildirilmelidir. (Geçici kabulün % 5 eksiği
ile yapılması işin tümünün bittiği anlamına gelmediğinden, bu kabulün noksansız
yapılmış olması önem taşımaktadır.)
2- İş bittikten
sonra şantiyenin sökülmesi, taşınması, bekçi çalıştırılması gibi işler
dolayısıyla ihaleli iş için açılmış olan dosyadan işçilik
bildiriminin yapılmasında herhangi bir sakınca bulunmamaktadır. Ancak bu süre
2-3 ayı geçmeyecek şekilde makul olmalıdır. Bilindiği gibi, işin bitiş
tarihinden sonra SGK’ya bildirilen bu tür işçilikler iptal edilmemekte, ancak
asgari işçilik uygulamasında SGK’ ya bildirilmesi gereken işçilik tutarına
dahil edilmemektedir. (İşin bitiş tarihinden sonra yapılacak bu tür
bildirimlerin yukarıda belirtilen işler nedeniyle SGK’ya beyan edildiği dilekçe
ile bildirilmelidir. Aksi halde hizmetler ve işçiliklerin iptali gündeme
gelebileceği gibi, bu nedenle denetim dahi yaptırılabilir)
3- İhaleli işin
noksansız geçici kabulü veya kesin kabulü yapılır yapılmaz, derhal iş
bitirme belgesi ve iç sayfalarını da içerecek şekilde
idarece onaylı son istihkak raporunun SGK’ nın ilgili ünitesine gönderilmesi
sağlanmalıdır. (Bilindiği gibi her iki belge de idarece düzenlenmektedir.)
SGK’nın ilgili ünitesince, işin asgari işçilik oranı daha
önce biliniyorsa idareden temin edilen bilgiler ışığında asgari işçilik
değerlendirmesi (Araştırma işlemi) yapılacak ve sonucu işverene
bildirilecektir. Oran bilinmiyorsa bu kez hak ediş raporundaki imalatlara da
bakılarak SGK Ankara İl Müdürlüğü-Ulucanlar SGK Merkezinde bulunan “Asgari
İşçilik Tespit Komisyonu”ndan oranın tespiti istenecektir.
4- İşyeri dosyası
ile ilgili işlemlerin kısa sürede ve doğru bir şekilde yapılabilmesi
için, alt işverenlerce sözleşme metninin SGK’ya verilip
verilmediği, işe giriş ve işten ayrılış bildirgeleri ile aylık prim ve hizmet
belgelerinin faaliyet süresince SGK’ya düzenli olarak gönderilmiş olup
olmadığı, bu kimselerin ödenmeyen prim ve idari para cezası borçlarının olup
olmadığı, ödenen primlerin işyeri hesabına intikal edip etmediği, eksik gün
bildirim formlarının gönderilip gönderilmediği gibi işlemlerin de kontrolü
gerekmektedir.
III- İş Kanununa göre
yapılacak bildirimler:
1-5763 sayılı Kanun ile yapılan düzenleme sonucunda, daha
önce ÇSGB- Bölge Müdürlüklerine yapılmakta olan işyeri dosyası açılmasına
ilişkin işlemler bundan böyle yapılmayacaktır.
2- ÇSGB Bölge Müdürlükleri ile İş-Kur İl Müdürlükleri
birleştirilerek Çalışma ve İş-Kur İl Müdürlüğüne dönüştürülmüştür. Bu nedenle
çalışma ve iş kur mevzuatı ile ilgili işlemlere ilişkin bildirimler ilgili
Çalışma ve İş-Kur İl Müdürlüğüne bildirilecektir. Buna göre; Aylık durum
çizelgeleri ile İhale konusu işin bitiminde, 4857 sayılı İş Kanununun 29 uncu
maddesi uyarınca iş akdi feshedilecek işçilerin isim listesi en az 30 gün
önceden bir yazı ile Çalışma ve İş-Kur İl Müdürlüğüne gönderilecektir. Öte
yandan iş kazası bildirimi de yine iki gün içinde aynı Müdürlüğe ve üç gün
içinde de SGK’ya bildirilecektir.
HADİ EYCE
SGK UZMANI
(SGK Bşk. E. Şube Başkanı)
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder