|
Amaç ve kapsam
MADDE 1 – (1)
4/1/1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanununa, 16/5/2018 tarihli ve
7144 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun 5 inci
maddesi ile eklenen geçici 31 inci madde uyarınca, bilanço esasına göre
defter tutan tam mükellef gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerinin
aktiflerinde yer alan taşınmazlarının değerlerinin Yİ-ÜFE değerindeki artış
oranı dikkate alınmak suretiyle yeniden hesaplanması uygulamasına ilişkin
usul ve esasların belirlenmesi bu Tebliğin amaç ve kapsamını teşkil etmektedir.
Yasal mevzuat ve dayanak
MADDE 2 – (1)
213 sayılı Vergi Usul Kanununun;
- 262 nci maddesinde, “Maliyet bedeli,
iktisadi bir kıymetin iktisap edilmesi veyahut değerinin artırılması
münasebetiyle yapılan ödemelerle bunlara müteferri bilumum giderlerin
toplamını ifade eder.”,
- 269 uncu maddesinde, “İktisadi
işletmelere dahil bilumum gayrimenkuller maliyet bedelleri ile
değerlenir...”,
- 270 inci maddesinde, “Gayrimenkullerde,
maliyet bedeline, satınalma bedelinden başka, aşağıda yazılı giderler girer:
1. Makina ve tesisatta gümrük vergileri,
nakliye ve montaj giderleri;
2. Mevcut bir binanın satın alınarak
yıkılmasından ve arsasının tesviyesinden mütevellit giderler.
Noter, mahkeme, kıymet takdiri, komisyon
ve tellaliye giderleri ile Emlak Alım ve Özel Tüketim Vergilerini maliyet
bedeline ithal etmekte veya genel giderler arasında göstermekte mükellefler
serbesttirler.”,
- 271 inci maddesinde, “İnşa edilen
binalarda ve gemilerde, imal edilen makina ve tesisatta bunların inşa ve
imal giderleri, satın alma bedeli yerine geçer.”,
- 272 nci maddesinde, “Normal bakım,
tamir ve temizleme giderleri dışında, gayrimenkulü veya elektrik üretim ve
dağıtım varlıklarını genişletmek veya iktisadi kıymetini devamlı olarak
artırmak maksadıyla yapılan giderler, gayrimenkulün veya elektrik üretim ve
dağıtım varlıklarının maliyet bedeline eklenir…”,
- Geçici 31 inci maddesinde, “Tam
mükellefiyete tabi ve bilanço esasına göre defter tutan gelir ve kurumlar
vergisi mükellefleri (finans ve bankacılık sektöründe faaliyet gösterenler,
sigorta ve reasürans şirketleri, emeklilik şirketleri ve emeklilik yatırım
fonları, münhasıran sürekli olarak işlenmiş altın, gümüş alım-satımı ve
imali ile iştigal eden mükellefler ile bu Kanunun 215 inci maddesi uyarınca
kendilerine kayıtlarını Türk para birimi dışında başka bir para birimiyle
tutmalarına izin verilenler hariç) bu maddenin yürürlüğe girdiği tarih
itibarıyla aktiflerine kayıtlı bulunan taşınmazlarını (sat-kirala-geri al
işlemine veya kira sertifikası ihracına konu edilen taşınmazlar hariç)
30/9/2018 tarihine kadar aşağıdaki şartlarla yeniden değerleyebilirler.
a) Yeniden değerlemede, taşınmazların ve
bunlara ait amortismanların, bu Kanunda yer alan değerleme hükümlerine göre
tespit edilen ve bu maddenin yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla yasal
defter kayıtlarında yer alan değerleri dikkate alınır. Amortismana tabi
taşınmazlar için amortismanın herhangi bir yılda yapılmamış olması
durumunda yeniden değerlemeye esas alınacak tutar bu amortismanlar tam
olarak ayrılmış varsayılarak belirlenir.
b) Taşınmazların (a) bendine göre tespit
edilen değerleri ve bunlara ilişkin amortismanların yeniden değerleme oranı
ile çarpılması suretiyle yeniden değerleme sonrası değerleri bulunur.
Yapılacak değerlemede esas alınacak yeniden değerleme oranı olarak bu
Kanunun mükerrer 298 inci maddesine göre enflasyon düzeltmesine tabi
tutulan;
i) En son bilançoda yer alan taşınmazlar
ve bunların amortismanları için, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten bir
önceki aya ilişkin Yİ-ÜFE değerinin, söz konusu bilançonun ait olduğu
tarihi takip eden aya ilişkin Yİ-ÜFE değerine bölünmesi ile bulunan oran,
ii) En son bilanço tarihinden sonra
iktisap edilen taşınmazlar ve bunların amortismanları için, bu maddenin
yürürlüğe girdiği tarihten bir önceki aya ilişkin Yİ-ÜFE değerinin,
taşınmazın iktisap edildiği ayı izleyen aya ilişkin Yİ-ÜFE değerine
bölünmesi ile bulunan oran,
dikkate alınır. Bu bent uyarınca dikkate
alınacak Yİ-ÜFE ibaresi; Türkiye İstatistik Kurumunun her ay için
belirlediği 1/1/2005 tarihinden itibaren üretici fiyatları endeksi (ÜFE)
değerlerini, 1/1/2014 tarihinden itibaren yurt içi üretici fiyat endeksi
(Yİ-ÜFE) değerlerini ifade eder.
c) Yeniden değerleme neticesinde
taşınmazların değerinde meydana gelecek değer artışı, yeniden değerlemeye
tabi tutulan taşınmazların her birine isabet eden değer artışları ayrıntılı
olarak gösterilecek şekilde, bilançonun pasifinde özel bir fon hesabında
gösterilir. Değer artışı, taşınmazların yeniden değerleme sonrası ve
yeniden değerleme öncesi net bilanço aktif değerleri arasındaki farktır.
Net bilanço aktif değeri, taşınmazların bilançonun aktifinde yazılı
değerlerinden, pasifte yazılı amortismanların tenzili suretiyle bulunan
değeri ifade eder.
Taşınmazlarını bu madde kapsamında
yeniden değerlemeye tabi tutan mükellefler bu kıymetlerini, yapılan yeniden
değerleme sonrasında bulunan değerleri üzerinden amortismana tabi tutmaya
devam ederler.
Pasifte özel bir fon hesabında gösterilen
değer artışı tutarı üzerinden %5 oranında hesaplanan vergi, yeniden
değerleme işleminin yapıldığı tarihi izleyen ayın 25 inci günü akşamına
kadar bir beyanname ile gelir veya kurumlar vergisi yönünden bağlı olunan
vergi dairesine beyan edilir ve aynı süre içerisinde ödenir. Bu fıkra
kapsamında ödenen vergi; gelir ve kurumlar vergisinden mahsup edilmez,
gelir ve kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider olarak kabul edilmez.
Beyanın zamanında yapılmaması ya da tahakkuk eden verginin süresinde
ödenmemesi halinde bu madde hükümlerinden faydalanılamaz.
Pasifte özel bir fon hesabında gösterilen
değer artışı tutarının, sermayeye ilave edilme dışında herhangi bir şekilde
başka bir hesaba nakledilen veya işletmeden çekilen kısmı, bu işlemin
yapıldığı dönem kazancı ile ilişkilendirilmeksizin bu dönemde gelir veya
kurumlar vergisine tabi tutulur.
Yeniden değerlemeye tabi tutulan
taşınmazların elden çıkarılması halinde, pasifte özel bir fon hesabında
gösterilen değer artışları, kazancın tespitinde dikkate alınmaz.
Yeniden değerlemeye tabi tutulan
taşınmazların elden çıkarılmasından önce bu Kanunun mükerrer 298 inci
maddesi uyarınca enflasyon düzeltmesi yapılmasına ilişkin şartların
oluşması halinde, bu madde gereğince oluşan değer artışı fonu özsermayeden
düşülmek suretiyle mezkûr madde uyarınca enflasyon düzeltmesi yapılır.
Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve
esasları belirlemeye Maliye Bakanlığı yetkilidir.”,
hükümleri yer almaktadır.
Tanımlar ve kısaltmalar
MADDE 3 – (1)
Bu Tebliğ uygulamasında;
a) 193 sayılı Kanun: 31/12/1960 tarihli
ve 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununu,
b) 213 sayılı Kanun: 4/1/1961 tarihli ve
213 sayılı Vergi Usul Kanununu,
c) 5520 sayılı Kanun: 13/6/2006 tarihli
ve 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununu,
ç) Bilanço esasına göre defter tutan
mükellef: 213 sayılı Kanunun 177 nci maddesinde sayılan mükellefleri,
d) Değer artışı: Taşınmazların yeniden
değerleme sonrası ve yeniden değerleme öncesi net bilanço aktif değerleri
arasındaki farkı,
e) Net bilanço aktif değeri:
Taşınmazların bilançonun aktifinde yazılı değerlerinden, pasifte yazılı
amortismanların tenzili suretiyle bulunan değeri,
f) Taşınmaz: 22/11/2001 tarihli ve 4721
sayılı Türk Medeni Kanununun 704 üncü maddesi uyarınca arazi, tapu
kütüğünde ayrı sayfaya kaydedilen bağımsız ve sürekli haklar ile kat
mülkiyeti kütüğüne kayıtlı bağımsız bölümleri,
g) Tam mükellefiyet: 193 sayılı Kanunun
3, 4 ve 5 inci maddeleri ile 5520 sayılı Kanunun 3 üncü maddesinin (1)
numaralı fıkrası uygulamasında, gerek Türkiye içinde gerekse Türkiye
dışında elde edilen kazanç ve iratların tamamı üzerinden vergilendirilmeyi,
ğ) Yİ-ÜFE: Türkiye İstatistik Kurumunun
her ay için belirlediği 1/1/2005 tarihinden itibaren üretici fiyatları
endeksi (ÜFE) değerlerini, 1/1/2014 tarihinden itibaren yurt içi üretici
fiyat endeksi (Yİ-ÜFE) değerlerini,
ifade eder.
Yeniden değerleme yapabilecek mükellefler
MADDE 4 – (1)
Tam mükellefiyete tabi ve bilanço esasına göre defter tutan kollektif, adi
komandit ve adi şirketler de dâhil olmak üzere ferdi işletme sahibi gelir
vergisi mükellefleri ile kurumlar vergisi mükellefleri bilançolarına
kayıtlı taşınmazları, kanunda yazılı istisnalar dışında yeniden değerleme
hakkına sahip bulunmaktadırlar.
(2) Aşağıda sıralanan mükellefler 213
sayılı Kanunun geçici 31 inci maddesi uygulamasından yararlanamaz;
• Dar mükellefiyet esasında
vergilendirilen mükellefler,
• İşletme hesabı (zirai işletme hesabı
dâhil) esasına göre defter tutan mükellefler,
• Serbest meslek kazanç defteri tutan
serbest meslek erbabı mükellefler,
• Finans ve bankacılık sektöründe
faaliyet gösteren mükellefler,
• Sigorta ve reasürans şirketleri,
• Emeklilik şirketleri ve emeklilik
yatırım fonları,
• Münhasıran sürekli olarak işlenmiş
altın, gümüş alım-satımı ve imali ile iştigal eden mükellefler,
• 213 sayılı Kanunun 215 inci maddesi
uyarınca kendilerine, kayıtlarını Türk para birimi dışında başka bir para
birimiyle tutmalarına izin verilen mükellefler.
Yeniden değerlemeye tabi iktisadi
kıymetler
MADDE 5 – (1)
213 sayılı Kanunun geçici 31 inci maddesinin yürürlüğe girdiği tarih
(25/5/2018) itibarıyla aktife kayıtlı bulunan taşınmazlar (tapu kütüğünde
ayrı sayfaya kaydedilen bağımsız ve sürekli hak niteliğindeki üst hakları
dâhil) bakımından söz konusu madde uygulamasından yararlanılabilir.
(2) Sat-kirala-geri al işlemine veya kira
sertifikası ihracına konu edilen taşınmazlar ile taşınmazların alım, satım
ve inşa işleri ile devamlı olarak uğraşanların bu amaçla aktiflerinde
kayıtlı bulunan emtia niteliğindeki kıymetler, bu kapsamda yeniden
değerlemeye tabi tutulamaz. Kapsama giren işletmelerin kiralamaya konu
ettikleri taşınmazlar emtia niteliğinde bulunmadığından, yeniden
değerlemeye tabi tutulabilir.
(3) Yeniden değerlemeye tabi tutulacak
taşınmazların, 213 sayılı Kanun uygulamasında amortismana tabi iktisadi
kıymet mahiyetinde olması zorunluluğu bulunmadığından, müessese
hükümlerinden faydalanmak isteyen mükelleflerce boş arazi ve arsalar da
yeniden değerlemeye tabi tutulabilecektir.
Yeniden değerlemeye esas değer
MADDE 6 – (1)
Yeniden değerleme, taşınmazların ve varsa bu taşınmazlara ait
amortismanların, 213 sayılı Kanunda yer alan değerleme hükümlerine göre
tespit edilen ve bu maddenin yürürlüğe girdiği tarih (25/5/2018) itibarıyla
yasal defter kayıtlarında yer alan değerleri üzerinden yapılır.
(2) Amortismana tabi taşınmazlar için
amortismanın herhangi bir yılda eksik ayrılması veya hiç ayrılmamış olması
durumunda, yeniden değerlemeye esas alınacak değer bu amortismanlar tam
olarak ayrılmış varsayılarak belirlenir.
(3) 213 sayılı Kanunun 272 nci maddesi
uyarınca maliyet bedeline intikal ettirilen giderler ile 163 ve 334 Sıra
No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğleri uyarınca maliyet bedeline dâhil
edilen kredi faizleri ve kur farkları da yeniden değerleme kapsamına
girmektedir.
Yeniden değerleme yapılmasında
ihtiyarilik
MADDE 7 – (1)
Tam mükellefiyete tabi ve bilanço esasına göre defter tutan gelir ve
kurumlar vergisi mükellefleri için yeniden değerleme yapılması zorunlu
olmayıp kapsama giren mükelleflerin tercihine bırakılmıştır. Dileyen
mükellefler bilançolarında kayıtlı taşınmazları yeniden değerlemeye tabi
tutmayarak mevcut durumlarını muhafaza edebilirler.
(2) Maddenin yürürlüğe girdiği tarih
itibariyle yasal defter kayıtlarında yer alan taşınmazların tamamı veya bir
kısmı için bu uygulamadan yararlanılabilir.
Yeniden değerleme yapılabilecek süre
MADDE 8 – (1)
Yeniden değerleme, uygulamadan yararlanma hakkını haiz mükelleflerin
25/5/2018 tarihi itibarıyla yasal defter kayıtlarında yer alan taşınmazlar
ile bunlara ait amortismanlar esas alınmak suretiyle 30/9/2018 tarihine
kadar yapılabilecektir.
(2) Geçici 31 inci madde uygulamasından
yararlanılması için, söz konusu tarihe kadar yeniden değerleme işleminin
yapılması ve değer artışına ilişkin verginin de yeniden değerleme işleminin
yapıldığı tarihi izleyen ayın 25 inci günü akşamına kadar beyan edilip
ödenmesi zorunludur.
(3) Mükellefler tarafından geçici 31 inci
madde kapsamında beyanda bulunduktan sonra, anılan madde kapsamında yeniden
değerlemeye tabi tutulmak istenen ilave taşınmazlar için ek beyanname
verilmesi mümkündür. Bu durumda da, yukarıda belirtilen şartlar aranır.
Yeniden değerleme oranı
MADDE 9 – (1)
Bu madde kapsamında yapılacak değerleme işleminde, yeniden değerleme oranı
olarak, 213 sayılı Kanunun mükerrer 298 inci maddesine göre enflasyon
düzeltmesine tabi tutulan;
a) En son bilançoda yer alan taşınmazlar
ve bunların amortismanları için, geçici 31 inci maddenin yürürlüğe girdiği
tarihten (25/5/2018) bir önceki aya ilişkin Yİ-ÜFE değerinin, söz konusu
bilançonun ait olduğu tarihi takip eden aya ilişkin Yİ-ÜFE değerine
bölünmesi ile bulunan oranın,
b) En son bilanço tarihinden sonra
iktisap edilen taşınmazlar ve bunların amortismanları için, geçici 31 inci
maddenin yürürlüğe girdiği tarihten (25/5/2018) bir önceki aya ilişkin
Yİ-ÜFE değerinin, taşınmazın iktisap edildiği ayı izleyen aya ilişkin
Yİ-ÜFE değerine bölünmesi ile bulunan oranın
kullanılması gerekmektedir. Ancak bu
maddenin sekiz ve dokuzuncu fıkrası hükümleri saklıdır.
(2) 213 sayılı Kanunun mükerrer 298 inci
maddesi uyarınca hesap dönemi takvim yılı olan mükellefler için son olarak
2004 takvim yılı itibarıyla enflasyon düzeltmesi yapılmıştır. Bu durumda,
hesap dönemi takvim yılı olan mükellefler için 31/12/2004 tarihli bilançolarında
yer alan taşınmazlar ve bunların amortismanlarının düzeltilmesinde dikkate
alınacak yeniden değerleme oranı, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten
bir önceki ay olan 2018 yılı Nisan ayına ilişkin Yİ-ÜFE değerinin (341,88),
31/12/2004 tarihli bilançoyu takip eden ay olan 2005 yılı Ocak ayına
ilişkin Yİ-ÜFE değerine (114,83) bölünmesi ile bulunan katsayı olacaktır
(341,88/114,83=2,97727). Bakanlığımızca özel hesap dönemi tayin edilen
mükellefler açısından ilgili tarihlerin esas alınması suretiyle yeniden
değerleme oranının hesaplanacağı tabiidir.
(3) Enflasyon düzeltmesi yapılmış son
bilanço tarihinden sonra iktisap edilen taşınmazlar ve bunların
amortismanlarının düzeltilmesinde dikkate alınacak yeniden değerleme oranı
ise, geçici 31 inci maddenin yürürlüğe girdiği tarihten (25/5/2018) bir
önceki ay olan Nisan ayına ilişkin Yİ-ÜFE değerinin (341,88), taşınmazın
iktisap edildiği ayı izleyen aya ilişkin Yİ-ÜFE değerine bölünmesi ile
bulunan katsayı olacaktır. Bu madde kapsamında yapılacak değerleme
işleminde kullanılacak yeniden değerleme oranlarının hesabında dikkate
alınacak Yİ-ÜFE endeks değerleri bu Tebliğe ekli listede (Ek -1) yer
almaktadır.
Örneğin 20/6/2010 tarihinde satın alınan
bir fabrika binasının bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten bir önceki ay
olan 2018 yılı Nisan ayına ilişkin Yİ-ÜFE değerinin (341,88) 2010 yılı
Temmuz ayına ilişkin Yİ-ÜFE değerine (171,81) bölünmesi ile bulunan
(341,88/171,81=1,98987) katsayısı ile değerlemeye tabi tutulması
gerekmektedir.
(4) Yİ-ÜFE endeks değerlerine göre
bulunacak ve yeniden değerlemeye esas olacak katsayının hesabında, kesirli
(virgülden sonraki) kısım 5 (beş) hane olarak dikkate alınacaktır.
(5) Yeniden değerlemeye tabi tutulan
taşınmazlara ait birikmiş amortismanlar da taşınmaza uygulanan katsayı ile
yeniden değerlemeye tabi tutulacaktır. Ancak bu maddenin sekiz ve dokuzuncu
fıkrası hükümleri saklıdır.
(6) 193 sayılı Kanunun 81 inci maddesinde
sayılan devir ve tür değiştirme halleri ile 5520 sayılı Kanuna göre yapılan
devir ve bölünme hallerinde, devrolunan veya bölünen işletmeler/şirketler
tarafından iktisap edilen taşınmazların devralanlar tarafından yeniden
değerlenmesinde kullanılacak yeniden değerleme oranının hesabında söz
konusu taşınmazların devir eden, tür değiştiren veya bölünen işletme/şirket
tarafından iktisap edildiği tarihin esas alınması gerekmektedir.
(7) Finansal kiralama yoluyla iktisap
edilen ve mülkiyeti devredilmiş olan taşınmazlara ait yeniden değerleme
oranının belirlenmesinde iktisap tarihi olarak, kiracının kullanma hakkını
aktifleştirdiği tarih esas alınır. Mülkiyet hakkı devredilmemiş olan
taşınmazları kullanma hakları nedeniyle geçici 31 inci madde uygulamasından
faydalanılabilmesi mümkün bulunmamaktadır.
(8) 213 sayılı Kanunun 272 nci maddesi
uyarınca taşınmazların maliyet bedeline eklenen giderler ile 163 ve 334
Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğleri uyarınca maliyet bedeline
dâhil edilen kredi faizleri ve kur farkları için parçalı yeniden değerleme
yapılacak ve taşınmazın yeniden değerleme sonrası değeri bulunacaktır. Buna
göre, taşınmazların 25/5/2018 tarihi itibarıyla yasal defter kayıtlarında
yer alan maliyet bedeline dâhil edilen her bir maliyet unsurunun yeniden
değerlemeye tabi tutulmasında, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten bir
önceki aya ilişkin Yİ-ÜFE değerinin, ilgili maliyet unsurunun
aktifleştirildiği ayı izleyen aya ilişkin Yİ-ÜFE değerine bölünmesi ile
bulunan oran dikkate alınacaktır. Söz konusu taşınmazlara ait
amortismanların yeniden değerlenmesinde ise yeniden değerlemeye esas alınan
toplam amortisman rakamı içerisinde yer alan her bir maliyet unsuruna
tekabül eden amortisman tutarı için ilgili maliyet unsurunun
düzeltilmesinde kullanılan oran dikkate alınarak yeniden değerleme
yapılacaktır.
(9) En son enflasyon düzeltmesi yapılan
bilanço tarihinden sonra inşa edilerek aktifleştirilen binaların yeniden
değerlemeye tabi tutulmasında, mükelleflerce bina maliyet bedeline dâhil
edilen arsa payı bedeli ile diğer maliyet unsurları ayrıştırılmak sureti
ile yeniden değerleme sonrası tutar hesaplanır. Buna göre, bu binaların
yeniden değerleme sonrası değerlerinin hesaplanmasında, arsa payı için
arsanın iktisap tarihine (arsa enflasyon düzeltmesi yapılmış en son bilanço
tarihinden önce iktisap edilmiş ise enflasyon düzeltmesi yapılmış son
bilanço tarihine) göre bulunacak yeniden değerleme oranı, diğer maliyet
unsurları için ise binanın aktifleştirildiği tarihe göre bulunacak yeniden
değerleme oranı dikkate alınacaktır. Bu binaların amortismanında
kullanılacak yeniden değerleme oranı ise, binanın aktifleştirildiği tarihe
göre bulunacaktır. Söz konusu binaların aktifleştirilmesinden sonra 213
sayılı Kanunun 272 nci maddesi uyarınca bina maliyet bedeline eklenen
giderler ile 163 ve 334 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğleri
uyarınca maliyet bedeline dâhil edilen kredi faizleri ve kur farkları için
ise sekizinci fıkrada belirtilen şekilde yeniden değerleme sonrası
tutarların hesaplanacağı tabidir.
Yeniden değerleme uygulaması
MADDE 10 – (1)
Kapsama giren taşınmazların ve varsa bunlara ait amortismanların, 213
sayılı Kanunda yer alan değerleme hükümlerine göre tespit edilen ve
25/5/2018 tarihi itibarıyla yasal defter kayıtlarında yer alan
değerlerinin, yeniden değerleme oranı ile çarpılması suretiyle yapılan
yeniden değerleme sonucunda, bilançonun aktifi, pasifinden daha yüksek bir
değere ulaşmaktadır. Yeniden değerleme sonucunda ortaya çıkan değer
artışını hesaplamada Kanun net değer artışı usulünü benimsemiştir. Net
değer artışının hesaplanabilmesi için yeniden değerlemeye esas alınan ve
Kanunun yürürlük tarihi itibarıyla; yasal defter kayıtlarında yer alan
yeniden değerlemeden önceki ve bu değerlerin yeniden değerlemeye tabi
tutulmasıyla ulaşılan tutarlar dikkate alınarak hesaplanan net bilanço
aktif değerlerinin tespiti gerekmektedir.
Net bilanço aktif değeri, taşınmazların
bilançonun aktifine kaydedildikleri değerden, bunlar için ayrılmış olup
bilançonun pasifinde gösterilen birikmiş amortismanlarının indirilmesi
suretiyle bulunan tutarı ifade etmektedir.
Ayrıca, amortismanların yeniden
değerlenmiş tutarlarının belirlenmesinde, amortismanın herhangi bir yılda
yapılmamış olması durumunda amortismanlar tam olarak ayrılmış
varsayılacaktır. Bu durumda değer artışı, taşınmazın yeniden değerlemeden
önceki net bilanço aktif değerinin, yeniden değerleme oranı ile çarpımından
sonra bulunacak net bilanço aktif değerinden indirilmesi suretiyle
hesaplanacaktır.
Bu şekilde hesaplanarak bulunan değer
artışı, bilançonun pasifinde özel bir fon hesabına alınacaktır.
(2) Yeniden değerleme neticesinde
hesaplanan değer artışı, yeniden değerlemeye tabi tutulan taşınmazların her
birine isabet eden değer artışları ayrıntılı olarak gösterilecek şekilde,
bilançonun pasifinde özel bir fon hesabına aktarılır.
(3) Amortismana tabi olan taşınmazların
yeniden değerleme sonrasında bulunan değerleri üzerinden amortisman
ayrılmaya devam edilir.
Değer artışının vergilendirilmesi
MADDE 11 – (1)
Yeniden değerleme neticesinde pasifte özel bir fon hesabında gösterilen
değer artışı tutarı üzerinden %5 oranında hesaplanan vergi, yeniden
değerleme işleminin yapıldığı tarihi izleyen ayın 25 inci günü akşamına
kadar gelir veya kurumlar vergisi yönünden bağlı olunan vergi dairesine
beyan edilir ve aynı süre içerisinde ödenir.
(2) Söz konusu beyanname gelir ve
kurumlar vergisi beyannamelerini elektronik ortamda vermek zorunda olan
mükellefler tarafından 30/9/2004 tarihli ve 25599 sayılı Resmî Gazete’de
yayımlanan 340 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile 3/3/2005
tarihli ve 25744 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 346 Sıra No.lu Vergi
Usul Kanunu Genel Tebliğinde belirtilen usul ve esaslar doğrultusunda
elektronik ortamda, bu zorunluluğa tabi olmayan mükellefler bakımından ise
örneği bu Tebliğ ekinde (Ek 2) yer alan beyanname kullanılmak suretiyle
kağıt ortamında ilgili vergi dairesine verilecektir.
(3) Bu vergi; gelir ve kurumlar
vergisinden mahsup edilmeyeceği gibi, gelir ve kurumlar vergisi matrahının
tespitinde gider olarak da dikkate alınamaz.
(4) Değer artışı üzerinden %5 oranında
hesaplanan verginin zamanında beyan edilmemesi veya tahakkuk eden verginin
süresinde ödenmemesi halinde bu madde hükümlerinden faydalanılamaz.
Örnek 1: Tam
mükellefiyet esasında vergilendirilen, hesap dönemi takvim yılı olan (A)
A.Ş.’nin 25/5/2018 tarihi itibarıyla yasal defter kayıtlarında maliyet
bedeli 25.540.000 TL ve birikmiş amortismanı 3.192.500 TL olan ve
31/12/2004 tarihinden beri aktifinde yer alan taşınmazının 2018 yılı
Haziran ayında yeniden değerlemeye tabi tutulması halinde, yeniden
değerlemeye ilişkin hesaplamalar şu şekilde olacaktır;
|
|
Yeniden Değerleme Oranı
|
Yeniden Değerlemeye Esas Tutar
|
Yeniden Değerlenmiş Tutar
|
|
Taşınmaz
|
(341,88/114,83= 2,97727)
|
25.540.000
|
76.039.475,80
|
|
Birikmiş Amortisman
|
(341,88/114,83= 2,97727)
|
3.192.500
|
9.504.934,48
|
Bu durumda, değer artışı taşınmazın
yeniden değerleme sonrası net bilanço aktif değerinden (76.039.475,8 –
9.504.934,48 = 66.534.541,32), yeniden değerleme öncesi net bilanço aktif
değerinin (25.540.000 - 3.192.500 = 22.347.500) indirilmesi suretiyle hesaplanacak
olup, örneğimizde (66.534.541,32 - 22.347.500 = 44.187.041,32 TL) olarak
gerçekleşecektir. Yapılan yeniden değerleme sonrasında 44.187.041,32 TL
değer artışı üzerinden %5 oranında hesaplanan 2.209.352,07 TL verginin
kurumlar vergisi yönünden bağlı olunan vergi dairesine yeniden değerleme
işleminin yapıldığı tarihi izleyen ayın 25 inci günü akşamına kadar beyan
edilip ödenmesi gerekecektir.
Örnek 2: Tam
mükellefiyet esasında vergilendirilen (B) A.Ş.’nin 2008 yılının Eylül
ayında 18.000.000 TL bedelle satın aldığı taşınmazın birikmiş amortisman
tutarı 25/5/2018 tarihi itibarıyla 3.690.000 TL olup, söz konusu taşınmaz
Haziran/2018 döneminde yeniden değerlemeye tabi tutulacak olursa yeniden
değerlemeye ilişkin hesaplamalar şu şekilde olacaktır;
|
|
Yeniden Değerleme Oranı
|
Yeniden Değerlemeye Esas Tutar
|
Yeniden Değerlenmiş Tutar
|
|
Taşınmaz
|
(341,88/160,54= 2,12956)
|
18.000.000
|
38.332.080
|
|
Birikmiş Amortisman
|
(341,88/160,54= 2,12956)
|
3.690.000
|
7.858.076,40
|
Bu durumda değer artışı, taşınmazın
yeniden değerleme sonrası net bilanço aktif değerinden (38.332.080 -
7.858.076,40 = 30.474.003,60) yeniden değerleme öncesi net bilanço aktif
değerinin (18.000.000 - 3.690.000 = 14.310.000) indirilmesi suretiyle
hesaplanacak olup, örneğimizde (30.474.003,60 - 14.310.000 = 16.164.003,60
TL) olarak gerçekleşecektir. Yapılan yeniden değerleme sonrasında
16.164.003,60 TL değer artışı üzerinden %5 oranında hesaplanan 808.200,18
TL verginin 25/7/2018 tarihine kadar kurumlar vergisi yönünden bağlı olunan
vergi dairesine beyan edilip ödenmesi gerekecektir.
Örnek 3: Tam
mükellefiyet esasında vergilendirilen (C) Ltd. Şti. nin 2005 yılı Temmuz
ayında 1.000.000 TL bedelle satın alarak idari faaliyetlerde kullandığı
binanın 25/5/2018 tarihi itibariyle birikmiş amortisman tutarı 265.000
TL’dir. Mükellefçe, 50 yıl faydalı ömür ve %2 amortisman oranı dikkate
alınarak normal amortisman usulüne göre amortisman ayırılmaktadır. Mükellef
tarafından söz konusu taşınmaz için 2018 yılı ikinci geçici vergi döneminde
de amortisman ayrılmış ve 2018 yılı Ağustos ayında mevcut taşınmaz yeniden
değerlemeye tabi tutulmuştur. Binanın, yeniden değerlemenin yapıldığı 2018
yılı Ağustos ayı itibarıyla birikmiş amortisman tutarı ise 270.000 TL’dir.
Söz konusu taşınmaz, yeniden değerleme sonrasında amortisman ayrılmaya
devam olunarak 2022 yılı Ocak ayı içerisinde 4.000.000 TL bedelle
satılmıştır.
Buna göre, mezkûr binanın yeniden
değerlenmesine ilişkin hesaplamalar şu şekilde olacaktır.
|
|
Yeniden Değerleme Oranı
|
Yeniden Değerlemeye Esas Tutar
|
Yeniden Değerlenmiş Tutar
|
|
Bina
|
(341,88/121,4= 2,81614)
|
1.000.000
|
2.816.140,00
|
|
Birikmiş Amortisman
|
(341,88/121,4= 2,81614)
|
265.0001
|
746.277,10
|
Yeniden Değerleme Sonrası Net Bilanço
Aktif Değeri (2.816.140,00 - 746.277,10 = 2.069.862,90 TL)
Yeniden Değerleme Öncesi Net Bilanço
Aktif Değeri (1.000.000 - 265.000 = 735.000 TL)
Değer Artışı (2.069.862,90 – 735.000 =
1.334.862,90 TL)2
Ödenmesi Gereken Vergi (1.334.862,90 x
0,05 = 66.743,15 TL)
Mükellef kurum, yeniden değerlemeye tabi
tuttuğu taşınmazını yeni değeri üzerinden amortismana tabi tutabilecektir.
Buna göre söz konusu taşınmazın maliyet bedeli 2.816.140 TL’ye çıktığından,
2018 yılı ve müteakip yıllarda ayrılacak toplam amortisman tutarı da
(2.816.140 x %2 = 56.322,80 TL)3 olacaktır.
2022 yılı Ocak ayında elden çıkarılan
kıymete ilişkin ortaya çıkan kazanç ise şu şekilde hesaplanacaktır;
Satış
Bedeli: 4.000.000,00
Maliyet Bedeli
(-): (2.816.140,00)
Birikmiş Amortisman (+): 957.487,60
Kar: 2.141.347,60
Yukarıda gösterilen işlemlere ait
muhasebe kayıtları ise aşağıdaki şekilde olacaktır;
|
.
../8/2018
|
|
Borç
|
Alacak
|
|
252 Binalar
|
|
|
1.816.140,00
|
|
|
|
257 Birikmiş
Amortismanlar
|
|
|
|
|
481.277,10
|
|
|
522 MDV
Yeniden Değerleme
Artışları
|
1.334.862,90
|
|
|
Ağustos 2018 döneminde yapılan yeniden
değerleme işlemi
|
|
|
.../9/2018
|
|
Borç
|
Alacak
|
|
770 Genel
Yönetim Giderleri (KKEG)
|
66.743,15
|
|
|
|
360
Ödenecek Vergi ve Fonlar
|
|
|
66.743,15
|
|
|
Vergi tahakkuku
|
|
|
|
|
.../1/2022
|
|
Borç
|
Alacak
|
|
102 Bankalar
|
4.000.000,00
|
|
|
257 Birikmiş
Amortismanlar
|
957.487,60
|
|
|
252
Binalar
|
|
2.816.140,00
|
|
679
Diğer Olağandışı Gelir ve Karlar
|
|
2.141.347,60
|
|
Taşınmaz
satışı
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Özel fon hesabındaki tutarlar
MADDE 12 – (1)
Pasifte özel bir fon hesabında gösterilen değer artışı tutarının,
mükellefler tarafından istenildiğinde sermayeye ilave edilmesi mümkün
bulunmaktadır. Ancak söz konusu fonun sermayeye ilave edilme dışında
herhangi bir şekilde başka bir hesaba nakledilen veya işletmeden çekilen
kısmı, bu işlemin yapıldığı dönem kazancı ile ilişkilendirilmeksizin bu
dönemde gelir veya kurumlar vergisine tabi tutulur.
(2) Şirketin tasfiyesi halinde de bu
kapsamda işlem tesis edilir. Ancak 193 sayılı Kanunun 81 inci maddesinde
sayılan devir ve tür değiştirme halleri ile 5520 sayılı Kanuna göre yapılan
devir ve bölünme hallerinde, fon hesabında yer alan tutarlar işletmeden
çekilmiş veya başka bir hesaba nakledilmiş sayılmaz. Söz konusu fon
hesabının tamamen veya kısmen devrolunduğu kurumlar için de birinci fıkra
hükümleri geçerlidir.
Yeniden değerlemeye tabi tutulan
taşınmazların elden çıkarılması
MADDE 13 – (1)
Yeniden değerlemeye tabi tutulan taşınmazların satılması veya herhangi bir
şekilde elden çıkarılması halinde, pasifte özel fon hesabında gösterilen
değer artışı tutarları, satış kazancına dâhil edilmez. Bu durumda fon
hesabı kayıtlarda kalmaya devam eder.
(2) Yeniden değerlemeye tabi tutulan
taşınmazların elden çıkarılmasından önce 213 sayılı Kanunun mükerrer 298
inci maddesi uyarınca enflasyon düzeltmesi yapılmasına ilişkin şartların
oluşması halinde, pasifte özel bir fon hesabında tutulan değer artışı
tutarları özsermayeden düşülmek suretiyle enflasyon düzeltmesi yapılır. Fon
hesabının sermayeye eklenmesi halinde de, bu tutar sermaye hesabından
düşülerek anılan madde uyarınca enflasyon düzeltmesi yapılır.
Yeniden değerleme işlemlerinin kayıtlarda
gösterilmesi
MADDE 14 – (1)
Yeniden değerlemeye tabi tutulan taşınmazların her birine isabet eden değer
artışları ile bunların hesap şekilleri, envanter defterlerinin ayrı bir
sahifesinde müfredatlı olarak gösterilir.
Buna göre;
a) Yeniden değerleme sırasında bilançonun
aktifinde kayıtlı taşınmazların her birinin aktife girdiği hesap dönemi ile
bu kıymetler üzerinden değerlemenin yapıldığı tarihe kadar ayrılan ve
ayrılmış sayılan amortismanlar ayrı ayrı tespit edilir.
b) Geçici 31 inci madde uyarınca bulunan
katsayıların uygulanmasından sonra her taşınmazın ve amortismanın yeni
değerleri gösterilir.
c) Yeniden değerlendirilen taşınmazlar ve
amortismanları ayrı ayrı ele alınarak değerlemeden önceki ve değerlemeden
sonraki net bilanço aktif değerleri hesaplanır.
d) Bu işlemlerin tamamlanmasından sonra
her taşınmaza ait değer artışları ile toplam değer artışı bulunur.
(2) Yeniden değerlendirilen taşınmazların
envanter defterine yapılacak kayıtlarında aşağıda belirtilen şekilde
gösterilmesi gerekmektedir.
1. İktisadi kıymetin cinsi,
2. Aktife giriş tarihi,
3. Amortisman oranı,
4. 25/5/2018 tarihi itibarıyla aktife
kayıtlı değeri,
5. 25/5/2018 tarihi itibarıyla birikmiş
amortisman tutarı (ayrılmış sayılanlar dâhil edilir),
6. Yeniden değerlemeden önceki net
bilanço aktif değeri,
7. Yeniden değerleme oranı,
8. İktisadi kıymetlerin yeniden
değerlemeden sonra bulunacak değeri,
9. Birikmiş amortismanların yeniden
değerlemeden sonraki değeri,
10. Yeniden değerlemeden sonraki net
bilanço aktif değeri,
11. Değer artışı.
Cezai müeyyide
MADDE 15 – (1)
213 sayılı Kanunun geçici 31 inci maddesi uygulamasında, söz konusu maddede
yer alan değerleme hükümleri ile bu Tebliğdeki düzenlemelere uyulmaması
durumunda mükellefler hakkında Vergi Usul Kanununun ilgili ceza hükümleri
çerçevesinde işlem tesis edilir.
Yürürlük
MADDE 16 – (1)
Bu Tebliğ yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 17 – (1)
Bu Tebliğ hükümlerini Maliye Bakanı yürütür.
––––––––––––––––––––
1 Her
ne kadar yeniden değerlemenin yapıldığı tarihteki birikmiş amortisman
tutarı 270.000 TL olsa da, yeniden değerlemede Geçici 31 inci maddenin
yürürlük tarihi itibarıyla ayrılmış amortisman tutarı olan 265.000 TL
dikkate alınacaktır.
2 Değer
artışının hesabında, yeniden değerleme öncesi ve sonrası net bilanço aktif
değerleri olarak, Kanunun yürürlük tarihi itibarıyla taşınmazın yasal
defter kayıtlarında yer alan bedeli ile birikmiş amortismanları arasındaki
ve bunların yeniden değerleme sonrası bulunan tutarları arasındaki fark
tutarlar dikkate alınmaktadır.
3 2018
yılının üçüncü geçici vergi dönemi için gider olarak birikmiş amortisman
rakamına dâhil edilecek tutar ([56.322,80 x ¾]-14.080,70-5.000 = 23.161,40
TL), 2018 yılının dördüncü geçici vergi dönemi için gider olarak birikmiş
amortisman rakamına dâhil edilecek ilave tutar ise
(56.322,80-14.080,70-5.000- 23.161,40 = 14.080,70 TL) olacak ve böylece
2018 yılı üçüncü geçici vergi döneminde ayrılmış toplam amortisman rakamı
42.242,10 TL ve dördüncü geçici vergi dönemi için de 56.322,80 TL
olacaktır.
|
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder